Nagenoeg heel mijn leven schrijf ik al, dagboeken, echte boeken, half affe manuscripten, blogs, artikelen. En naarmate ik ouder word, wordt die drang om te schrijven alsmaar sterker. Ik kan het niet meer niet doen. En in en door al dat schrijven ontstaan nieuwe, inspirerende contacten.
Een inspirerend contact
Sinds mijn boek Langs de weg van het hart uitkwam, heb ik een aantal andere begeesterde auteurs ontmoet, zij lazen mijn boek en gaven commentaar, ik las hun werk, we wisselden uit. Een van de mensen die ik op die manier ontmoette is Vincent Duindam. Ik kende hem nog niet toen Theo van de Kerkhof van de Bezieling aan mij voorstelde om Vincent een verslag/recensie te laten schijven over mijn boek. Het werd een boeiende ontmoeting online, die een prachtig verslag opleverde en een life vervolg kreeg tijdens een andere boeiende bijeenkomst waarover later meer.
Vincent’s Zakboekje
Voor het schrijven van dit artikel werd ik geïnspireerd door de laatste bijdrage van Vincent op de Oplichters. Opnieuw verbaasde ik me over de enorme reikwijdte van zijn kennis waar het gaat over de verschillende stromingen binnen de spiritualiteit en de link die hij legt met de filosofie en de psychologie. Ik heb zijn Spiritueel Zakboekje voor professionals (waarover Mia Leijssen een mooi verslag schreef) weer eens ter hand genomen en bladerde dat door. Zijn missie, want die heeft hij, is samen te vatten in één zin: ‘de ziel terugbrengen in de psychologie’, ofwel: ‘laten zien dat ze in elkaars verlengde liggen’. Zo lees ik op pagina 21 in het Zakboekje: “Psychologie gaat vaak over de beste versie van jezelf ontwikkelen, spiritualiteit over je diepste identiteit vinden.” En is dan ‘je diepste identiteit vinden’ niet juist ‘de beste versie van jezelf ontwikkelen’? Ontwikkelen, dat lijkt alsof we het kunnen doen, vinden impliceert: op zoek gaan. En dat is wat je kunt doen: op zoek gaan.
Zoekers
Zoekers zijn van alle tijden, en we vinden ze vooral in perioden van grote veranderingen. Het zijn juist die momenten als er iets verschuift, in ons eigen leven of in de wereld om ons heen, die ons vragen doen stellen. We gaan twijfelen, we weten het niet meer , soms worden we bang of onzeker. We zijn gewend om het te weten, maar juist in die ruimte van het niet weten kan er iets nieuws ontstaan. Dat nieuwe komt tevoorschijn in de scheur die ontstaat in ons gewoonteleven. Zo dachten we lang dat we ons brein waren en dat we met dat brein alles konden oplossen, dachten dat de wereld maakbaar was. Maar die tijd haalde ons in, liet ons weten dat we slechts medespelers zijn en vraagt aan ons, ons open te stellen voor een nieuwe, een meer inclusieve manier van denken waarin ook voelen en zijn een plek krijgen. Zo ontstaat er ruimte voor onderzoek, kunnen we ons openen voor de mogelijkheid van een diepere Realiteit, het Bewustzijn. Het is de titel van het eerste hoofdstuk van het Spiritueel Zakboekje die mij inspireerde om het te hebben over ziel en bewustzijn, twee begrippen die zowel Vincent als mij na aan het hart liggen.
Sinds 1998 ben ik student in de Diamantbenadering, een contemporaine spirituele school waarin de psychologie een integraal onderdeel is van de spirituele groei en waar je het ontwikkelen van jezelf kunt doen door zelfonderzoek. Daar leerde ik over de ziel en het bewustzijn. Het is een bewerkt fragment uit Langs de weg van het hart.
De ziel
Het is opvallend hoe vaak we dat begrijp ziel gebruiken. We spreken van zielenmaatjes, en een bezield betoog, over hoe ‘de ogen de poorten zijn van de ziel’, of, dat we ‘met onze ziel onder onze arm lopen’, ‘de ziel aan de duivel hebben verkocht’. De ziel lijkt datgene te zijn wat het leven de moeite waard maakt, ons inspireert en wezenlijk contact mogelijk maakt. Als we het leven en alles wat daarbij hoort niet meer zien zitten dan heet dat: ‘de ziel is eruit’. Een van de Griekse namen van de ziel is psyche; het woord psychologie, ‘zielkunde’, is daarvan afgeleid. En hier ligt direct het verband tussen de ziel en de psychologie.
In de visie van verschillende spirituele tradities is de ziel ons Wezenlijke Ik. En dat Ik kunnen we direct kennen en ervaren, als we weten waar we moeten kijken en waarop we ons afstemmen.
De ziel is ons bewustzijn, een open veld dat gewaarwordt, voelt, ziet, beleeft, kent. Ze neemt alle ervaringen gretig in zich op, plooit zich er omheen, laat zich erdoor beïnvloeden. Ervaringen leiden tot gevoelens, gedachten, inzichten, tot nieuwe ervaringen die weer leiden tot gevoelens… Hier is een continue beweging gaande die ons bewustzijn beïnvloedt en verandert. In dit veld ontstaan structuren, een persoonlijkheid. Freud liet ons die structuur zien, een drieledigheid: het ego als denkend en uitvoerend orgaan, het superego met waarden en normen en commentaar op ons handelen en dan min of meer onbewust onze instincten en drijfveren, primitiever, spontaner ook. Die structuur ontstaat in dat open veld van de ziel, dat beschikbaar is voor het opslaan van al onze ervaringen met een lichaam dat de belangrijke ervaringen nooit vergeet. En tegelijkertijd is er iets in dat bewustzijn onveranderlijk, in de kern van de ziel is een onverwoestbaar, tijdloos Ik aanwezig.
De ziel: een mandala
Het onverwoestbare Ik kunnen we ons voorstellen als het centrum van een mandala. In die plek weten we ons verbonden met de grond onder ons, aarde in dit fysieke bestaan en de hemel boven ons. Hier zijn we als een zuil, een verticaliteit, zijn we tijdloos aanwezig. De mandala zelf is een open, voortdurend veranderend veld van gewaarzijn. Samen vormen ze het BewustZijn.
Het tijdloze Ik is wie we in wezen zijn. Dit Ik is onveranderlijk en uniek. In verschillende spirituele tradities kent dit Ik namen als: het Essentiële Zelf, het Hoger Zelf, het Point of Existence, het Wezenlijke Ik of het Ik-Ben. Dit Ik is onze unieke Essentiële Identiteit.
Het feit dat dit Ik uniek is, maakt het ook heel persoonlijk. Het is het centrum van onze ego-persoonlijkheid, die zich, gedurende de eerste jaren van ons leven, als het ware rondom die kern ontwikkelt. Als we onszelf in die identiteit kennen en vanuit dit Ik kunnen handelen, dan zijn we onszelf. Laten we kijken of we iets van dit Ik kunnen ervaren. En houd je opschrijfboekje bij de hand, om je ervaringen te noteren.
Ervaren
Neem de tijd om te gaan zitten. Voel je zitbotjes onder je en wiebel wat met je bekken heen en weer tot je de juiste stand hebt gevonden, precies in het midden. Voel hoe je rug zich meer recht; je kruin is naar de lucht boven je en je schouders zakken.
Breng je aandacht in je buikcentrum en voel je adem daar in en uit gaan. Neem de tijd om te gronden.
Ga dan met je aandacht naar je verticaliteit. Je kunt daarbij je ruggengraat gebruiken, je kunt deze verticaliteit ook in je hele lijf voelen, als een verticale kolom. Gebruik dat wat voor jou het beste werkt. Voel de grond onder je en de ruimte boven je: je zit tussen hemel en aarde.
Focus nu op die verticaliteit. Adem in en uit en volg je ademhaling terwijl je je verbonden voelt met hemel en aarde. Valt nu de omgeving wat weg?
Hier ben jíj, simpel jij, los van je omgeving.
Laat dat besef van Ik tot je doordringen: je bent Zelf, een tijdloos Zelf. Je bent niet je omgeving.
Wat doet het met je om dit te ervaren? Schrijf er een paar woorden over op.
Het open veld plooit zich rondom dit onveranderlijke centrum en is open, onbegrensd, ontvankelijk, plooibaar en beïnvloedbaar. Dit veld is het medium van ervaren, en de ervaringen die we opdoen zijn onlosmakelijk verbonden met dat veld. Ervaren en ervaring vallen hier samen. Dat heeft tot gevolg dat we denken dat we onze ervaringen ook zijn; het ervaren en wat we ervaren is zó één, dat het lastig is om ervaren en ervaring van elkaar los te maken. Het kan wel, we kunnen dat medium direct ervaren.
Ervaren
Ga opnieuw goed zitten en grond jezelf. Sluit je ogen.
Breng je aandacht in je buikcentrum en volg je ademhaling op die plek. Neem de tijd om hier te landen.
Ga dan opnieuw naar je verticaliteit, naar het zitten tussen hemel en aarde.
Focus op die verbinding en besef dat je bewustzijn bent. Open je ogen en kijk om je heen. De objecten verschijnen voor je ogen. Je ziet wellicht een tafel, een stoel, gordijnen, een plant, een kast, een raam.
Hoe is het om hier te beseffen, uit te spreken: ‘Ik ben me bewust van… gordijnen, de stoel, het raam, ik word me bewust van de lucht buiten, de grijze wolken. Ik word me bewust van de vogels die kwetteren.’
Hier zijn er twee: er is bewustzijn en er is een object waarvan je je bewust bent. Jij bent bewustzijn dat zich bewust is van iets… Jij bent het medium dat ervaart. Kun je dat opmerken? Wat doet het met je als je dit ontdekt?
Het onveranderlijke Ik en het veld van gewaarzijn vormen samen de ziel. We kunnen ze onderscheiden, en voor ons onderzoek naar de ziel en haar ontwikkeling is dat belangrijk, maar ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, vormen één Bewustzijn. Je kunt dit onderzoek alsmaar herhalen en zult er steeds meer, steeds dieper contact mee krijgen. Zo ga je ook zien hoe al die ervaringen jouw ziel doen groeien, wijzer doen zijn, helderder maken. Want alles wat we meemaken, vormt de grondstof voor die groei. Nooit gaat iets wezenlijks verloren.
Dank je wel Vincent voor je rijke missie. Zo fijn dat wij in dit werk zielsverwanten zijn.
Vincent Duindam, Spiritueel Zakboekje voor professionals, SWP uitgerij, Amsterdam, 2021
Het stuk over de ziel is een bewerkt fragment van hoofdstuk 3 uit Langs de weg van het hart. Uitgeverij Samsara, Amsterdam, 2021. De tekst over de ziel is, samen met de oefeningen, ook te beluisteren op mijn podcastkanaal.
About Author
