Eigenlijk zouden we misschien het liefst willen dat het 365 dagen zomer was in ons leven. Dat alles voortaan klopte, dat we al onze problemen opgelost zouden hebben. En dat we dan nog lang en gelukkig leefden. Met dat idee in ons hoofd, sleutelen we aan onszelf, werken we aan onszelf. Maar dat lukt vaak niet goed. En als we wel eens denken “Yes!! dit keer is het gelukt!”, gebeurt er onvermijdelijk weer iets dat roet in het eten gooit.
Jetske Osterthun wijst erop dat het hardnekkige idee van zelfverbetering geen oplossing is, maar onderdeel van het probleem. Natuurlijk is het zo dat er vaste patronen in ons leven zijn ontstaan. We kunnen gevangen zitten in dingen waar we last van hebben, die we hebben meegekregen in onze opvoeding.
Maar kunnen we deze patronen niet ook zien als een ‘bedding’ en als we er ‘ja’ tegen zeggen, geen weerstand tegen hebben, kan er vanbinnen iets veranderen. Het is ook belangrijk om je te realiseren dat deze oude patronen er niet voor niets zijn. Ze zijn niet toevallig, ze hebben ook te maken met het leven van je ouders, hun ouders, je hele familiegeschiedenis. Het is het materiaal waar jij mee mag werken. Misschien wel een soort blauwdruk. En daarvan kun jij je eigen individuele uitdrukking leren zijn.
Je hoeft er dus niet tegen te vechten. Je kunt de natuur vertrouwen waarin alles zich ontwikkelt en reilt en zeilt volgens vaste cycli en patronen. Wij staan daar niet los van, we zijn er onderdeel van; we zijn er onlosmakelijk mee verbonden. Je kunt het proces vertrouwen.
En het is ook opvallend dat wanneer we weglopen van waarin we ons gevangen voelen, wanneer we het vermijden of menen het gefikst te hebben, het zich toch weer aandient en vaak heftiger. “What you resist, persists.”
Dan gaan we toch weer ‘de mist in’. Maar hier ziet Osterthun een sleutel. Juist als we opnieuw belanden waar we echt niet willen zijn en we zoeken de nooduitgang en we kunnen hier dan ‘ja’ tegen zeggen, kan dit het begin van een transformatie zijn. Zoals de rups die steeds meer verstrikt lijkt te raken in zijn cocon, uiteindelijk verandert in een vlinder.
Rumi zegt: What stands in the way, is the way. En: The moment you accept the troubles you have been given, the door will open. De Amerikaanse schrijver Wendell Berry heeft daar deze woorden voor gevonden:
It may be that when we no longer know what to do,
we have come to our real work
and when we no longer know which way to go,
we have begun our real journey.
The mind that is not baffled is not employed.
The impeded stream is the one that sings.
We kunnen dus veilig de mist ingaan, ons laten meenemen naar het diepste punt, de bodem, waar een deur open kan gaan. Het deed me denken aan de psychologische techniek van het ‘flooding’, je niet verzetten tegen je (negatieve) gevoelens, maar je laten overspoelen,terwijl je hierin aanwezig blijft, wakker blijft.
Dit is geen makkelijk proces om door te maken, en we moeten het vast een aantal keren laten gebeuren, maar het heeft een functie. Op deze manier komt op den duur toch ons meest authentieke zelf in het licht.
Monsters in de schaduw
Er zijn kanten van onszelf die we ‘lelijk’ vinden, die we liever niet aan anderen laten zien -en ook niet aan onszelf. Onze schaduwen. Onze monsters. Misschien agressiviteit, jaloezie, hebzucht, rancune. Iedereen die eerlijk voor zichzelf is en wat zelfkennis heeft ontwikkeld, kan een eigen maken. We hebben de neiging om deze stukken van onszelf af te splitsen en te ‘onteigenen’; we willen niet dat dat bij ons hoort. Het raakt verdrongen, wordt onbewust. Dan zien we het niet meer in onszelf, maar deze te meer in de omgeving, bij andere mensen. En daar maakt het ons razend en verontwaardigd.
Carl Jung zegt hierover: “Until you make the unconscious conscious, it will direct your life and you will call it fate.”
Als we leren om tegen steeds meer delen van onszelf ‘ja’ te zeggen. “Dat hoort ook bij mij. Ja die kanten heb ik ook”, als we onze ‘projecties terugnemen’, kunnen de donkere kanten blijven bestaan, maar lichter worden, krachtiger. We hebben er nu inzicht in en enige regie over. Onze persoonlijkheid wordt dieper, speelser, vrijer.
Een van de inspirerende kanten van het boek van Osterthun is de beschrijving van haar eigen leven. Ze vertelt een authentiek verhaal, dat invoelbaar is. Net als wij is ze iemand die zoekt. Experimenteert, ooit in een verslaving is beland, moeilijke fases in haar huwelijk heeft gehad, stemmingswisselingen kent. En iemand die aanvankelijk zichzelf steeds wil verbeteren, opnieuw uitvinden. Daar doodmoe van wordt. Er toch weer en weg in vindt. Iedereen kan hier het een en ander in herkennen.
En het is mooi haar ‘proces’ gedetailleerd te kunnen volgen. Zij heeft veel zelf-inzicht ontwikkeld in de verschillende kanten van haar persoon: de pleaser, de beste leerling willen zijn, onzekerheid, angst, wanhoop.
Osterthun gebruikt ook mythes, verhalen en gedichten om haar psychologie van de ziel te illustreren. Zelf schoot mij ook nog een oud Grieks verhaal te binnen. Ooit moesten wij op de middelbare school “Hippolytos”, een tragedie van Euripides, vertalen. Deze prins had ook iets van zichzelf ‘disowned’. Van de (erotische) liefde moet hij niets hebben. Hij vereerde de kuise Godin Artemis. Maar hij minachtte Aphrodite, Godin van de Liefde. En daarvoor moest hij een hoge prijs betalen.
Aphrodite zorgde ervoor dat zijn stiefmoeder op hem verliefd werd en hem probeerde te verleiden. Toen Hippolytos haar pogingen verontwaardigd afwees, begon zijn zijn drama. Zijn stiefmoeder deed toen net alsof hij haar had aangerand. En het liep daarna niet goed met hem af.
De les is: eer alle Goden, dat wil zeggen: aanvaard alle kanten van jezelf, anders keren de onderdrukte energieën zich tegen jou. En dat lijkt dan van buiten te komen, maar het is je eigen constructie. Je hebt het scenario zelf in het leven geroepen.
Psychosynthese
Ondertussen heeft Osterthun de opleiding psychosynthese gedaan. En het is ook interessant om te zien hoe deze toegepast wordt op haar eigen leven. Met inspiratie voor ons allemaal.
Deze benadering streeft naar “een synthese die de verschillende, soms tegenstrijdige, kanten van onze identiteit verheft naar een hoger niveau van eenheid, waardoor nieuwe mogelijkheden zichtbaar worden die anders in nevelen zouden blijven gehuld.”
Het heeft dus een functie om de mist in te gaan, maar het is de bedoeling dat we niet in nevelen gehuld blijven. Hoe kom je er weer uit? We zagen al dat je de situatie zoals deze nu is, kunt ‘beamen’. Je patronen of problemen ‘omarmen’. Het is niet zinvol om de strijd aan te gaan met de situatie om met eigenschappen of kanten van jezelf die je eigenlijk minder goed vindt. Je geeft je verzet op. Er is overgave. En dan kan er een andere dimensie gaan werken. Pas op dat moment kun je heel goed gaan luisteren naar je intuïtie, waar eerder niet genoeg ruimte en aandacht voor was. Je verbeelding kan nu ook gaan spreken.
In de psychosynthese wordt veel gewerkt met deze twee dimensies die elkaar kunnen aanvullen: hoofd en hart. Ze spreken ook wel van de twee denkers: de ratio/analyse en verbeelding/intuïtie. Een mooie toepassing hiervan is creatieve meditatie en visualiseren.
“Je verbeelding kun je receptief en actief gebruiken. Receptief zoals in creatieve meditatie waarbij je als ‘magneet’ een beeld als het ware leert ontvangen. …. Als de verbeelding actief gebruikt wordt, noemen we het ook wel visualiseren. (blz. 178-179).
Osterthun ziet haar leven, en het onze, als de mythische “Reis van de Held”. Een reis die we allemaal afleggen. We komen onderweg onze schaduwen, onze monsters tegen. In dat proces dat geen einde kent, komen we steeds dichter bij wie we echt zijn.
Het boek past goed in de huidige, veelbelovende trend om de ziel terugbrengen in de psychologie. Hierover schreven eerder bv: Mia Leijssen, Sarah Durston, Lenie van Schie, Anne Pauen en ondergetekende.
Jetske Osterthun, In de mist. Als je durft te zijn waar je weg van wilt, ben je thuis, Uitgeverij van Warven, 2024. 217 pagina’s, €22,50
Sarah Durston, De zoektocht naar bewustzijn, interview, Trouw, 30 juni 2020.
Vincent Duindam, Spiritueel zakboekje voor Professionals, SWP, 2021.
Mia Leijssen, Tijd voor de ziel, Lannoo, 2007.
Anne Pauen https://dereisvandeheld.nl/
Lenie van Schie, Langs de weg van het hart, Samsara, 2021.
About Author
