Een nieuwe tijd vraagt nieuwe mensen

In mijn praktijk werk ik de laatste jaren steeds vaker met veelal jonge mensen die intelligent zijn en gevoelig maar die de aansluiting met de maatschappij lijken te missen. Dan ontstaat er al snel het gevoel dat er met hen iets mis is of dat ze falen. Maar ligt het aan hen of is er iets mis met de wereld?

Een nieuwe tijd

Met al die crisis in deze tijd, een falend regeringsbeleid, grote veranderingen in het klimaat, is het duidelijk dat het roer om moet. In de jaren zeventig van de vorige eeuw publiceerde Fritjof Capra zijn boek Keerpunt. Daarin gaf hij aan dat we aan het einde zijn gekomen van een patriarchale cultuur, die zich had gekenmerkt door een hiërarchische structuur. Het denken had in deze cultuur een dominante rol ingenomen en het hart had een ondergeschikte plaats toegewezen gekregen. Dat die cultuur al aan het veranderen was, zagen we aan de positie van vrouwen. Er lijkt ook een groep mensen geboren te zijn die anders in het leven staan. Ik zie bij hen een aantal opmerkelijke kwaliteiten, die ze zelf vaak niet zo herkennen en ik zie hun worstelingen in het vinden van hun plek in de wereld. Waaraan herkennen we deze mensen?

Hoog-sensitief

Het meest in het oog springend en bekend, is de hoge gevoeligheid vaak aangeduid met ‘hoog-sensitieve persoonlijkheid’ (hps). Ze zijn extra gevoelig voor prikkels en nemen gemakkelijk de stress en emoties van anderen over. Zo vertelt een van mijn cliënten over een angstaanval die ze kreeg terwijl ze stond te praten met een kennis van haar. De ontmoeting vond plaats op straat, voor de supermarkt. Mijn client voelde zich zeer ongemakkelijk, werd angstig en beverig en kapte het gesprek af met: ‘ik ga nu boodschappen doen’. Terwijl ze de supermarkt inliep, verdween het gevoel van angst.

In een gesprek met mij een week later, realiseerde ze zich dat ze in de ogen van de ander iets van angst had gelezen en een incongruentie had gevoeld tussen het verhaal dat haar kennis haar vertelde en wat haar intuïtie haar ingaf. Wat duidelijk werd, was dat er in het gesprek een deel van de werkelijkheid niet werd verteld; er werd optimistisch gesproken over nieuwe plannen terwijl de angst voor die verandering verzwegen werd. En juist dat verzwegen deel had mijn client opgepikt.

Judith Orloff, psychiater en zelf hoogsensitief, ziet hoe hooggevoelige mensen door de reguliere gezondheidszorg dikwijls verkeerd worden gediagnosticeerd, namelijk als lijdend aan depressie, straatvrees, paniekaanvallen, fibromyalgie of chronische vermoeidheid.

Een groot hart

Die hoge gevoeligheid is in feite een kwaliteit. Deze mensen hebben een groot invoelend vermogen en ze zijn snel begaan met de ander. Ze voelen mee, bieden gemakkelijk troost, hebben compassie voor het lijden van anderen en ze zijn sterke verbinders. Kortom: hoge gevoeligheid is geen ziekte, maar een kwaliteit! Judith Orloff noemt hen empaten.

Ik herken deze mensen vooral aan een bepaalde helderheid in hun blik, het gemak waarmee ze zich kunnen gronden, aanwezigheid kunnen ervaren en verbinding voelen met Essentie, met Zijn, God, of welke naam je ook wilt geven aan dat grote Niets. Er is een puurheid in hen en ze kunnen niet liegen.

Problemen

Hun problemen kunnen intens zijn: angst en depressie komen voor. Ook vinden ze vaak geen goede aansluiting bij het bestaande onderwijssysteem, waardoor ze onder hun niveau functioneren. Dat leidt ertoe dat ze vaak bang zijn dat ze het niet kunnen en ze voelen zich een buitenstaander in deze wereld. Ze kunnen druk en nerveus zijn, wat je vooral bij kinderen ziet . Er ligt veel kracht en potentie, die ze graag volop inzetten in een omgeving die gemakkelijk stagneert. Door hun gevoeligheid voor prikkels kunnen ze snel vermoeid raken en ik heb een aantal ouderen in deze groep ontmoet die wanhopig waren.

Het is complex voor hen om zich te verhouden tot de wereld omdat ze in die wereld hun idealen en visie niet herkennen en die daar ook niet tot uitdrukking kunnen brengen. En dit alles, al hun problemen, wijten ze aan zichzelf. Omdat ze ten diepste ervaren dat ze niet passen in het systeem, gaan ze ervan uit dat er iets in hen niet deugt. Maar wat, als het niet aan hen ligt, maar aan het systeem? Wat als het systeem niet deugt? Terwijl hun nood zichtbaar en tastbaar is, zijn ook hun kwaliteiten duidelijk aanwezig. Helaas ervaren velen dat niet zo en zijn ze meer geïdentificeerd met hun gevoel van onvermogen.

Perfectie

Wat bij deze mensen ook vaak naar voren komt is hun hang naar perfectie. Ze leggen over het algemeen de lat erg hoog. Dat heeft te maken met een innerlijk gevoel van perfectie. Het gaat hier over een universele, kosmische perfectie die we op aarde onder meer zien in de gulden snede.(6) Maar deze universele perfectie is niet zomaar beschikbaar. Onze materiële wereld is verre van perfect. Als dat niet wordt gezien, dan leidt de neiging tot perfectie tot een voortdurend gevoel van falen en ontstaat er gemakkelijk dat gevoel van ‘laat maar’, met depressie als gevolg.

Zelfbewustzijn

Wat we ook vaak zien is de grote mate van zelfbewustzijn. Als kind zijn deze mensen vaak spontaan, expressief en onafhankelijk. Zo kunnen ze soms halsbrekende toeren uithalen die in de ogen van de ouders te gevaarlijk zijn. Het is vaak de angst van de ouders die deze kinderen doet schrikken, waardoor ze hun spontaniteit verliezen. Ze nemen hier gemakkelijk aan dat zijzelf hun ouders angstig maken en ze gaan zich inhouden. Ze worden bang van hun eigen bewustzijn en gaan zich verstoppen. Wat ook gebeurt is dat deze kinderen het onvermogen van hun ouders begrijpen en zich aanpassen om zo de ouder tegemoet te komen. Dat wordt wel parentificatie genoemd. Alice Miller schreef in de vorige eeuw een boek over kinderen die dat doen. De titel: Het drama van het begaafde kind. Het heeft meer dan 30 drukken gehad en is nog steeds te koop.

Deze kinderen kunnen door hun anders zijn, in een gezin ook het zwarte schaap worden. Alle onzekerheid, angst en boosheid waarvoor de ouders geen verantwoordelijkheid nemen, wordt dan op hen afgewenteld. Enkele van mijn cliënten zijn op deze manier al als jonge mensen, pubers, in de psychiatrische hulpverlening terecht gekomen. Het familiesysteem werd niet of onvoldoende meegenomen in de behandeling, soms ook omdat de ouders niet wilden meewerken. Zo ontstond bij hun een zelfbeeld van een psychiatrische zieke met labels als borderline en zelfs schizofrene of autistische problematiek.

Wijsheid en passie

In mijn ogen zijn het juist deze mensen waarop we als maatschappij op zitten te wachten. Ze zijn de voorhoede van een nieuwe tijd. Om de wereldproblemen het hoofd te bieden hebben we een nieuw bewustzijn nodig, waarin het hart leiding gaat geven aan het verstand, waar intuïtie en het directe weten weer een rol gaan spelen in besluitvorming op vele niveaus.

Deze mensen zijn over het algemeen gepassioneerd en dragen een levensopdracht met zich mee. Er is een sterke drang om een bijdrage te leveren aan de verandering in de wereld, om, zo drukte een cliënt het uit: om iets te doen wat nut heeft. Wijsheid verkrijg je meestal met de jaren, maar hier is wijsheid al jong aanwezig. Hun intelligentie is vaak een integratie van intuïtie, empathie, creativiteit en ratio. Het is het vermogen om in een situatie verschillende aspecten tegelijkertijd te zien en mee te nemen in de besluitvorming.

Voor hen is het belangrijk dat ze zichzelf gaan herkennen, dat ze hun kwaliteiten gaan beseffen zodat ze hun levensopdracht kunnen realiseren. Dat kan als de omgeving hen ook gaat herkennen en hen ondersteunen in hun missie. Zeker in een periode van grote crises is er nieuwe visie nodig; er moeten nieuwe paden ontwikkeld worden en de manier waarop wij met onszelf en anderen, met alles wat leeft omgaan, moet veranderen. De maatschappij heeft deze mensen hard nodig.

About Author