Tijd om de drempel over te gaan waar de meeste psychologen, psychiaters en filosofen zo nadrukkelijk stoppen.
Ooit was er een misschien, voor sommigen, veilige, maar in elk geval duidelijke tijd van verzuiling. Je luisterde naar de KRO, stemde KVP, ging naar een katholieke school, etc. Dat kon zich zelfs uitbreiden tot boodschappen doen bij de katholieke middenstand. Hetzelfde gold mutatis mutandis voor protestanten (NCRV, CHU, ARP), socialisten (VARA, PvdA), etc.
Die tijd is voorbij.
Er is veel geschreven over ontkerkelijking, secularisering, individualisering, ontzuiling. Dat hoef ik niet dunnetjes over te doen. We zijn in dat proces veel ballast kwijtgeraakt. En tegelijkertijd is er ook cohesie, verbinding en misschien wel veel meer moois verloren gedaan. Grote verhalen, een samenhangend wereldbeeld, misschien wel spiritualiteit zelf.
In die wat kale, onttoverde wereld waarin je zelf de slingers moet ophangen, of je daar nu toe in staat bent of niet, missen mensen iets.
Natuurlijk.
De route via de traditionele geïnstitutionaliseerde religie werkt voor de meeste mensen dus niet meer. Kerken worden geassocieerd met: autoritaire systemen, hiërarchie, niet zelf denken, seksueel misbruik, machtsmisbruik. Dat is begrijpelijk; al deze dingen hebben zich immers voorgedaan.
Al lang geleden is opgemerkt dat de psycholoog de plaats heeft ingenomen van de pastoor of dominee. En inmiddels is onze samenleving door en door (en zelfs over) gepsychologiseerd. Daarom is het, denk ik, geen toeval dat juist psychologen, psychiaters en in wat mindere mate ook filosofen, naar voren treden en iets aanbieden voor het knagende verlangen naar diepte.
Het is soms ontroerend om te zien hoe enthousiast zij op het schild gehesen worden, in talkshows verschijnen en in het licht gezet worden op de (social) media. En wat vooral opvalt is hoe dicht hun teksten liggen bij wat er van oudsher in kerken te horen was.
Het gaat om stilte, laat je niet dwingen door kloktijd. Wees aanwezig. Maak plaats voor verwondering. Erken het lijden in je leven, geef hier betekenis aan. Niet alles is maakbaar. Overgave. Ga niet instrumenteel met anderen (of jezelf) om, richt je op de verbondenheid met het geheel. Heb aandacht voor klein dingen, relaties, familie, vriendschap. Wees dankbaar. Probeer eens iets belangeloos te doen.
Misschien herken je een paar van je goede voornemens.
Is er iets mis met deze ontwikkeling? Nee natuurlijk niet. Dit zijn positieve en na te streven waarden. De wijn is drinkbaar dankzij het glas, zei Mulisch al, vóór hij de hemel ontdekte. Al is het misschien oude wijn in nieuwe zakken.
Bovendien herken ik ‘mijn eigen route’ hierin.
Een katholieke achtergrond/opvoeding, de afwijzing hiervan, een studie psychologie (het enige dat ik aanvankelijk niet mocht studeren van mijn ouders), een voorzichtige heroriëntatie, via humanisme (zonder God), Boeddhisme (nog steeds zonder God).
Mijn weg ging zo vooral: van psychologie via mindfulness/meditatie naar ‘ongeconditioneerd bewustzijn’. En inmiddels zie ik ook in religies ‘met God’ het goede en het mooie.
Maar omdat onze samenleving zo gepsychologiseerd is, kan ik dezelfde route óók gebruiken om mensen weer spiritualiteit/mystiek te laten ervaren.
Misschien kunnen we dit jaar opnieuw een kerk, moskee, synagoge, tempel binnenlopen. Net weer die drempel overgaan waar de meeste psychologen, psychiaters en filosofen zo nadrukkelijk stoppen.
Wellicht kunnen juist moslims hier een weg in wijzen.
Vincent Duindam, Spiritueel zakboekje voor professionals, Amsterdam, 2021, Uitgeverij SWP.
About Author
Tijd om deze wijze, liefdevolle woorden te omarmen en in ons hart te sluiten. Dank je wel, Vincent. Tijd om je weer een hug te geven en ook jou te omarmen.